Powrót Posła

O spektaklu

Akcję „Powrotu posła” Julian Ursyn Niemcewicz umieścił w średniozamożnym dworze ziemiańskim. Podczas jednej z przerw w obradach sejmowych do rodzinnego domu wraca młody poseł Walery. Zakochany w Teresie, przyjaciółce z dzieciństwa, z przerażeniem dowiaduje się, że dziewczyna ma zostać wydana za pana Szarmanckiego.

 

Miłosna intryga przeplatana jest z politycznymi dyskusjami, które tworzą równorzędny – obok romansowego – wątek dramatu. Trudno, żeby było inaczej, skoro jego autor aktywnie angażował się w życie publiczne swojej epoki. Był członkiem Stronnictwa Patriotycznego, wyznawcą legalizmu i współautorem (razem z Hugonem Kołłątajem) projektu Konstytucji 3 maja. „Powrót posła” wystawiono po raz pierwszy 15 stycznia 1791 r., a więc cztery miesiące przed obradami sejmu, który miał ją przyjąć. Utwór powstał zatem niejako przy okazji prac nad ustawą zasadniczą. Stanowił również swoiste przygotowanie gruntu pod jej ogłoszenie, popularyzację wartości, z jakich się zrodziła, przystępnego, atrakcyjnego wytłumaczenia jej założeń. Dziś nazwalibyśmy to działaniem o charakterze PR-owym, politycznym marketingiem.

 

„Było to zatem poświęcenie się piśmiennictwu nie po to, by błyszczeć w niem imieniem świetnem, pieścić się rozkoszą piękna, […] ale w celach, które wskazuje jedynie idea czysta i które jedynie powinny być treścią poezyj narodu upadłego” – powiedział o Janie Ursynie Niemcewiczu książę Adam Kazimierz Czartoryski. „Powrót posła” potwierdza te słowa, a zarazem nieco im przeczy. Chociaż bowiem autorowi przyświecał cel przede wszystkim dydaktyczny, nie odmówił sobie, i nam, pieszczot „rozkoszą piękna”. Wywołują one przyjemność podobną do tej, którą raczeni jesteśmy choćby w późniejszej o kilkadziesiąt lat twórczości Aleksandra Fredry.